Karabinalar

Karabinalar

Karabina Seçimi

Karabinalar, tırmanıcılar tarafından çeşitli amaçlar için kullanılan hafif metal bağlantı malzemeleridir. Çeşitli dizayn, boyut ve özellikte üretilirler. Doğru kullanabilmek ve doğru seçim yapabilmek için önce değişik modeller arasındaki farkları bilmeniz gereklidir.

Karabinalar bir şeyleri birbirlerine bağlamak için kullanılırlar; tırmanıcıyı ipe ya da emniyet noktasına, ipi emniyet noktasına ya da bir çok emniyet malzemesini emniyet kemerine (kolonuna) asmak maksatlı olabilir. Çekerleri yüksektir, çünkü büyük kuvvetlere dayanmak zorundadırlar (ve çoğunlukla yaşamımız bu karabinalara bağlıdır.) Çok hafiftirler, çünkü tırmanıcı bunları gerekli sayıda taşıdığında aşırı ağırlık oluşturmamaları gerekir.
Farklı tırmanış tipleri, değişik karabinalara ihtiyaç duymamıza yol açar. Bu değişiklikler çoğu kere, tasarım, kapı şekli, karabina çekeri, ağırlık ve boyut olarak karşımıza çıkar.

Adım adım karabina Seçimi:

Karabinalar birçok marka, model, tasarım, boyut, vb. özelliklerde üretilirler. Onlarca çeşit arasından ihtiyacınıza en uygun karabinaları seçmek için belirli bir düzen içinde alternatifleri incelemenizi öneririz:

1. Adım Karabina Tasarımınızı Seçin

Oval Karabinalar

Oval karabinalar, yakın zamana kadarki en popüler karabina tasarımıdır. İlk alüminyum alaşımlı karabinalar oval tasarıma sahiptiler. Çok amaçlı kullanılabilirler. Fakat diğer şekiller kadar güçlü değillerdir. Oval karabinalar iki ucunda da yumuşak ve simetrik hatlara sahiptirler. Bu da çekerini olumsuz etkileyen bir faktördür. Yük simetrik olarak ikiye bölünür ve yükün yarısı karabinanın en zayıf yeri olan kapısına gelir. Simetrik olması makara sistemleri ve yapay tırmanış için avantajdır, ayrıca malzeme istiflemek, taşımak için idealdir.

D Karabinalar

D şekilli karabinalar, yükü, kapının (karabinanın en zayıf bölümü) aksi tarafındaki gövde kısmına (karabinanın en güçlü bölümü) aktarırlar. Bu sayede ağırlık güç oranları çok iyidir. D’ler, aynı malzeme ve boyutlu ovallerden daha hafif ve daha güçlüdürler.

Asimetrik D Karabinalar

Asimetrik D karabinalar, D karabinalarda kapı menteşesinin bulunduğu ucun daraltılması ile elde edilmişlerdir. Bu sayede daha hafif karabinalar elde edilebilir. Bu asimetrik geometride kapı açıklığı oldukça büyük olabilmektedir (ipi geçirmek için kolaylık) ama karabinada fazla malzeme istiflenemeyebilir (daha az malzeme taşınabilir ve malzemeyi çıkarmak daha zordur.)

Armut Şeklindeki Karabinalar (HMS)

Kısaca armudi de denilen bu karabinalar bilinen en eski tasarımdır. Çok geniş ve armudu andıran yuvarlak yapısından dolayı malzeme taşımak yada daha yaygın olarak kilitli modelleri ile emniyet almak, emniyet kolonu üzerinden iniş/emniyet aletlerini kullanmak amaçlı kullanılır. Bu kilitli armudilere Almanca yarım kazık düğümü (Half Mastwurf Sicherung) adının kısatması olan HMS denir. Yarım kazık düğümü ancak bu tip karabinalarda sorunsuz kullanılabilir. HMS karabinalar daha kalın kesitlere, yani daha büyük ip kıvrılma çapına sahiptirler ve bu sayede kontrol edilen ipi diğer karabinalara göre çok daha az yıpratırlar.

2. Adım Kapı Şeklinin Seçimi

Düz Kapı

Standart düz kapılı karabinalar en yaygın olanlarıdır. Mesnet noktasından (menteşesinden) son noktasına (kapı gagası) kadar düz devam eder. Bastırıldığında kolay açılmasını ve bırakıldığında kapanmasını sağlayan bir yaya sahiptir.

Eğik Kapı

Eğik kapılı karabinaların ip geçişini kolaylaştıran konkav (iç bükey) kapıları vardır. Kapının eğik olması karabinanın çekerini ve ağırlığını etkilemez. Fakat kapı açılmasını kolaylaştırdığından, doğru kullanılmadığı zamanlarda içerisinden geçen ipin kendiliğinden çıkma olasılığı düz kapıya göre daha fazladır. Kapının eğik olması, aynı modelde düz kapılı alternatife göre daha büyük bir kapı açıklığı sağlar. İpi karabinaya takarken (kliplerken) daha rahat hareket edebilirsiniz.

Dikkat: Eğik kapılı karabinalar, arabant ve expreslerin sadece ipe gelen taraflarında kullanılmalıdırlar. Emniyet noktasına takılan karabina düz, tel yada kilitli kapıya sahip olmalıdır.

Tel Kapı

Tel kapılı karabinalarda kapı çelik bir telden oluşur. Normal kapılı karabinalardan daha hafiftir ayrıca kapı açılım mesafesi daha fazladır. Normal kapılı karabinalardan daha zayıf görünmesine karşın, darbe ya da titreşim karşısında kapısının açılma olasılığı çok daha düşüktür. Normal kapıları da çelik pimlerin tuttuğu unutulmamalıdır. Tel kapıyı oluşturan çelik tel, pimden çok daha uzun olduğundan titreşimleri sönümler. Bu tip kapıların kış ve alpin kullanımlarda buzlanıp donma problemi neredeyse yoktur.

Kilitli Kapı (ya da Kilitli Karabina)

Kilitli karabinalarda kapının istem dışı açılmasını engelleyen ve güvenliği arttıran bir kilit mekanizması bulunur. Emniyetinizin sadece bir karabinaya kalacağı durumlarda kullanılırlar, örneğin ip inişleri, emniyet alma ya da ara emniyetlerin noktalarının ilkinde kullanılabilirler.
Kilitli karabinalar oval, D veya asimetrik D olabilirler. Kilit mekanizmaları ise vidalı ya da otomatik şekilde kilitlenen sistemlerden oluşabilir. Otomatik kilitlenen sistemlerde birden fazla eksende hareket eden otomatik mekanizmalar istem dışı açılmalara karşı daha güvenlidir.

3. Adım İhtiyacınızı Belirleyin

Karabina seçimindeki en önemli kıstas, karabinayı ne amaçla kullanacağınızdır. Değişik şekilli karabinalar farklı kullanımlar için üretilmiştir. Eğer tırmanış sporuna yeni başlıyorsanız bir tırmanış eğitmeni ya da tecrübeli bir satıcıya ilk önce hangi tip karabinleri almanız gerektiğini danışabilirsiniz. Eğer bir süredir tırmanıyorsanız, devamen yapmak istediğiniz tırmanışları düşünmelisiniz. Ne tip emniyet sistemleri kullanacaksınız ve karabinalarınızı ne tip yükler altında kullanacaksınız?

4. Adım Karabinaların Çekerlerini İnceleyin

Karabina Çekeri

Karabinalar dizayn edilirken, yüklerin uzun (ana) eksen boyunca geleceği düşünülür. Doğru kullanılan (yüklenen) bir karabinanın tırmanış amaçlı kullanım sırasında kırılmayacağı kabul edilir.

Doğru kullanımdan kasıt yüklemenin ana eksen boyunca olması, karabinanın kayaya yaslanmaması ve kapısının kapalı olmasıdır. Ancak pratik kullanım şartlarında bunları sağlamak her zaman mümkün olamayabilir. Karabina kaya ile temasta olabilir, ip titreşimlerinden kapısı aralanabilir veya yük aktarma sistemleri yanlış kurulduğunda ya da karabina döndüğü için yükleme ekseni şaşabilir. Bu tehlikeleri azaltmak tırmanıcının bilgisi, dikkati ve tecrübesine bağlıdır. Karabinaların doğru kullanımını öğrenmek tırmanıcıların kendi sorumluluğudur.

Yanlış kullanılan yada yüklenilen karabinalar ana eksen çekerlerinin yarısından daha az yükler altında kırılabilirler.

Kapı Çarpıntısı

Düşüş sırasında ortaya çıkan dinamik kuvvetler karabina kapısını titreştirirler ve kapı anlık olarak açılır. Literatürde “gate lash” olarak geçen bu olay karabina içinde kayan ipin titreşimleri ya da karabinanin sırtı (kapının aksi tarafı) sert bir cisme çarptığı zaman olur. Bu kısacık anda, doğru bir şekilde yerleştirildiği sanılan karabina sadece açık kapı çekeri kadar kuvvet taşıyabilir. Kapının çarpıntı ile açılmasının iki sebebi olabilir:

– Kapının ataletinin kapı yayının gerilme kuvvetinden daha büyük bir değere ulaşması
– Kapıya bir cisim dayanması

Karabinaların kırılmasının önüne geçmek için kapısı kilitlenen (kilitli) karabinalar yada açık kapı çekeri yüksek karabinalar (Adrenalin’de bulunan bütün karabinaların kapalı ve açık kapı çekerlerini kolaylıkla öğrenebilirsiniz.) kullanabilirsiniz, ama bundan da önemlisi karabinalarınızın doğru kullanımlarını öğrenmelisiniz. Belirli kapı dizaynları ve/veya sert kapı yayları titreşimle oluşan kapı çarpıntılarını azaltırlar. Karar veremediğiniz durumlarda, tecrübeli Adrenalin satış yetkililerine tavsiyeleri için danışabilirsiniz.

ÖNEMLİ NOT: Düşen bir tırmanıcı, fiziksel anlamda, yer çekimi ivmesi ile artan ivmeli hareket yapan bir kütledir. Karabina çekerlerinin kiloNewton (kN, kütle çarpı ivme) biriminden yazılması bu yüzdendir. Pratik dönüşümler için bir kiloNewton eşittir yüz kilogram (1kN=100kg) denebilir.

Ağırlık

Tırmanış sırasında hafif olmak, genel olarak kabul gören bir yaklaşımdır. Ama daha hafif karabinalar her zaman ağır olanlardan daha iyi değillerdir. Çok hafif karabinaların çoğu zaman daha dar kesitleri vardır (daha ince bir çubuktan imal edilirler). Bu dar kesit karabinanın açık kapı çekerinin daha düşük ve ömrünün daha kısa olmasına yol açabilir. Ayrıca, dar kesit etrafında ip daha fazla büküleceğinden ip aşınması ve düşüşlerde ipin zarar görme olasılığı artar.

Boyutlar

Karabinalar çeşitli boyutlarda üretilirler. Büyük karabinaları kullanmak daha kolaydır, açık kapı aralığı büyük olduğundan ipi kliplemek (ipi karabinaya takmak) kolaydır ve daha fazla malzeme istiflenebilir. Emniyet ve iniş aletleri için özellikle büyük kilitli karabinalar tercih edilir. Bununla birlikte ufak karabinalar daha hafiftirler ve genel olarak teknik malzemelerinizin daha az hacim kaplamasında önemli rol oynarlar.

5. Adım Seçenekleri mümkünse elinize alarak “hissedin”

Alternatifleri azalttıktan sonra karabinaları elinize alıp denemenizi öneririz: Elinize nasıl oturuyorlar? Kliplemek ve ipi geri çıkarmak ne kadar kolay? Kapılar ne kadar akıcı çalışıyor? Eğer bir kilitli karabinayı inceliyorsanız kilidini artarda birkaç kere açıp kapayın (tek elle.) Kullanımı daha kolay olan, akıcı çalışan ve sizi rahatsız etmeyen modelleri tercih etmelisiniz.

Temel Karabina Bakımı

Karabinaların Hasarlı Olup Olmadığının İncelenmesi

Karabinalarınızın bütün yüzeylerini ayrıntılı olarak inceleyin. Çatlaklar, keskin köşeler, korozyon, lekeler veya aşırı aşınmış noktalar olmamalıdır. Saç telinin giremeyeceği bir çatlak bile karabinanızın çekerini yarı yarıya azaltır. Kapıların hızlı ve kolayca açılıp kapandığını kontrol edin. Bütün kapıların (ve kilit mekanizmalarının) zorlanmadan ve tamamen kapandığından mutlaka emin olun. Pim ve perçinlerin (kapılarda) eğik ya da eksik olmadığından emin olun. Kapının eğilmiş (normal kavisi dışında) olmaması, gaganın yuvasına tam olarak oturması özellikle önemlidir.

Eğer herhangi bir karabinanız yukarıda anlatılan incelemeyi başarıyla geçemezse, onları kullanmayın ve başkalarının da kullanmasını engellemek için imha edin. Genel eğilim, 6-7 metrenin üzerindeki yüksekliklerden düşen karabinaları da emekliye ayırma yönündedir. Bu tip malzemelerin görünümünde hiçbir hasar yokken bile dayanımlarında ciddi düşüşler olabilir. Bu konuda son yıllarda yapılan bazı bağımsız, ama onaylanmamış testler düşüş yaşayan karabinaların dayanımlarının değişmediğini ileri sürse de, bu konuda üzerinde tam bir fikir birliği yoktur. Emniyetiniz için 6-7 metre ya da üzeri yükseklikten düşen karabina ve diğer alüminyum malzemelerinizi kullanmamanızı öneririz.

Dikkat Edilecek Noktalar

Karabinalarınızdan verim almak istiyorsanız onları temiz tutmalı ve tozdan korumalısınız. Tuzlu suyla temas ettikten sonra karabinalarınızı bol ılık su ile yıkayınız. Aşındırıcı asitler ile asla temas ettirmeyiniz.

Karabinaların Temizliği

Problemli kapıların daha iyi çalışmasını sağlamak için mesnet ve gaga noktalarına hava üfleyin. Bu olumlu sonuç vermezse, karabinayı ılık sabunlu suda yıkadıktan sonra iyice durulayınız. Mekanik aksamını sadece WD40 ya da benzeri özellikte yağlayıcı ile yağlayınız. Uygulamayı gaga (kanca) bölgesi, yay deliği ve kilit mekanizmasına yapınız. Taşan fazla yağlayıcı maddeyi iyice sildiğinizden emin olunuz. Not: Eğer kuru tip yağlayıcılar (İngilizce’de dry graphite veya dry lubricant olarak ifade edilen ) kullanırsanız karabinanız daha zor kirlenir, çünkü bunlar tozları daha az tutarlar.

Karabinaların Saklanması

Karabinaları nemli ve tuzlu (deniz kenarı tırmanışları) ortamlarda, ıslak giysi ve ekipmanlarla beraberce saklamayınız, aşındırıcı kimyasal maddelerden koruyunuz. Hiç bir nedenle karabinaları eğelemeyiniz (fiziksel bombeleri düzeltmek için su zımparası kullanınız, bombeyi azıcık zımparalama ile yok edemediyseniz karabinayı imha ediniz.)